Polen taşıyıcılar her yerdeki ekosistemin yaşam kaynağıdır. Bitkilerin üremesine yardımcı olurlar, biyolojik çeşitliliği artırırlar, türlerin yeni bölgelere dağılımını kolaylaştırırlar, bitki popülasyonlarındaki genetik çeşitliliği sürdürürler, meyve verimini artırırlar ve böylece besin zincirinin her seviyesinde bitki örtüsünü ve faunayı desteklerler. Arılar özellikle insanları destekleme söz konusu olduğunda tüm polen taşıyıcıların en önemlileri arasında yer alır.
Sadece Avrupa'da arılar ticari mahsullerin ve 4000 sebze türünün %84'ünün polenlerini taşır. Dünya genelinde insanların yiyeceklerinin %90'ını sağlayan 100 mahsulün 71'inin polenlerini arılar taşır. Arılar ticari mahsullerin polenlerini taşıyarak AB ekonomisine yıllık 1,6 milyar Amerikan Doları, Çin ekonomisine 52,2 milyar Amerikan Doları ve ABD ekonomisine 29 milyar Amerikan Doları katkıda bulunur. Bu nedenle tıpkı tüm insanların uygun fiyatlı yiyecek için arılara güvendikleri gibi dünya genelindeki çiftçilerin verimli mahsulü arılara bağlıdır.
Araştırmalar arıların insanların ektiği mahsullerdeki etkisine odaklansa da, arıların çevresel önemi, şüphesiz, ticari türlerin çok ötesine uzanır. Bununla birlikte son yıllarda arı popülasyonunun azalması çiçeklerin üremesinin azalmasına, düşük meyve verimine ve daha az biyolojik çeşitliliğe neden olmuştur ve bu da sırasıyla diğer sayısız türlere yayılan besin zincirinin en alt seviyesinde hızlı etkilere yol açmıştır.
Arıların neden önemli olduğunu öğrenmek için bu videoyu izleyin
2006 yılında ABD'deki arı yetiştiricileri bal arısı kolonilerinin gizemli bir şekilde kaybolduğunu rapor etmeye başladı. Yetiştiriciler ölü arıların yanı sıra kovanların aniden ve açıklanamaz şekilde kaybolduğunu fark etti. 3 ay içinde 22'den fazla vaka kaydedildi. O yıllardan bu yana çoğunlukla Koloni Çöküş Sendromu olarak adlandırılan bu olay Mısır, Çin, Avrupa, ABD, Japonya ve Orta Doğu'da rapor edildi.
GreenPeace'in arıların azalmasına dair resmi raporuna göre:
Çoğunlukla arıların azalmasının en azından kısmen arıların kovanı terk etme ve geri dönüş yollarını asla bulamama derecesinde arıların yönlerini şaşırmasına neden olabilecek böcek ilaçlarıyla açıklanabileceği öne sürülmektedir. İmidakloprid, Tiyametoksam, Klotiyanidin, Fipronil, Klorpirifos, Deltametrin ve Sipermetrin GreenPeace tarafından arılar için ciddi derecede tehdit olarak listeye alınmıştır.
Sıcaklık artışlarının çeşitli ülkelerde arı popülasyonuna önemli etkide bulunduğu bilinmektedir. Sıcak iklimlerde arılar faaliyetlerine normal on yıllık süreden 7 ila 10 gün daha erken başlar, bununla birlikte arıların ihtiyacı olan çiçeklerin açması biraz gecikir ve bu nedenle bir tükenme riski oluşturur. Genel iklim değişikliği arıların çiçek kaynaklarının miktarında son yıllarda önemli derecede azalmaya neden olmuştur.
Birçok araştırmacı neonikotinoidler olarak adlandırılan tütün bazlı yeni nesil böcek ilaçlarının arıların azalmasına birincil etkide bulunduğuna inanıyor. Polen ve tohumlarda ortaya çıkan neonikler (çoğunlukla böyle bilinmektedirler) arıları bitkilerin damar sistemlerine yaklaştırmaktadır. Daha geniş çevrelere yayılmakta ve önceki nesil böcek ilaçlarından daha yavaş çözünmektedir ve kısa süre önce yapılan bir çalışma yüksek derecede neonike maruz kalan kolonilerin %85 daha az kraliçe ürettiğini göstermektedir.
Küreselleşme ve insan nüfusunun daha geniş bölgelere yayılması arılar için başka bir tehdit oluşturuyor. Varroa Kurtu mükemmel bir örnektir. 1960'larda Japonya ve SSCB'de ortaya çıkmıştır. 1970'lerde insanlarla taşınarak tüm Doğu Avrupa'ya yayılmıştır. 1971 yılında Brezilya'da görülmüş ve on yıl içinde tüm Güney Amerika'yı sarmıştır. 80'lerde Polonya, Fransa, İsviçre, İspanya, İtalya, Portekiz, ABD ve Kanada'da görülmüştür. Son olarak Birleşik Krallık, Yeni Zelanda ve hatta Hawaii'ye ulaşmıştır. Bugün ticari arı yetiştiriciliği tarihinde en öldürücü parazittir.
Neonikotinoidlerin yanı sıra dünya genelinde arıların azalmasına neden olduğu bilinen çok miktarda haşere ve böcek ilacı vardır. 2013 yılında neonikotinoidlerin yasaklanması mücadelesine öncülük eden AB ile bazı suçluların cezalandırılması için son dönemde birtakım önlemler alınsa da dünya genelinde arılara zarar veren kimyasallar hala yaygın olarak kullanılmaktadır.
Arı kayıplarına ilişkin veriler çoğunlukla kuzey yarımküreyle sınırlı olsa da - yıllık raporlara göre ABD geçen yıl kolonilerinin ortalama üçte birini kaybetmiş ve bazı Avrupa devletlerinde arı popülasyonunda %50'lik korkutucu bir azalma olmuştur - arıların azalmasının küresel bir sorun olduğu inkar edilemez. Son raporlar Japonya'daki arı kolonilerinde %25'lik ani bir düşüşü gösterirken Çin'de kimyasal kullanımın arıları büsbütün yok ettiği görülmektedir.
Aşağıdaki harita son yıllarda arıların azalmasına neden olduğu bilinen beş haşere ve böcek ilacı türü karbamat, organofosfat, karbofüran, endosülfan ve neonikotinoid sınıflarına ait kimyasalların dünya genelinde kullanımını göstermektedir. Aslında bal arısı sayısının dünya genelinde artışta olduğuna dair görüşler olsa da çeşitli çevrelerin böcek ilacına maruz kalması dünya genelinde arı kolonilerinin sağlığını ve varlıklarını sürdürme mücadelesine darbe vurmaktadır. Dünya genelinde ülkelerin bu zararlı kimyasallara ilişkin yasak ve kısıtlamalarla arıların azalmasıyla nasıl mücadele ettiğini görmek için bir ülkenin üzerine gelin.
Arılara zarar veren önemli böcek ilaçlarına ilişkin yasaklamalar hakkında bilgi almak için bir ülkenin üzerine gelin.
Bugün doğal polenleşmenin küresel ekonomik yararının yaklaşık 326 milyar Dolar olduğu tahmin edilmektedir. Bal arısı polenleşmesi sadece ABD'de yaklaşık 29 milyar Dolar sağlamaktadır ve bu da arıları ekonomik olarak dünyanın en önemli polen taşıyıcısı haline getirmektedir.
Arılar olmazsa meyve ve sebze fiyatları küresel olarak birden artabilir ve yüksek yiyecek fiyatları insanları daha fazla yoksulluğa zorlayabilir. Bu da büyük olasılıkla yaygın şekilde kötü beslenmeye neden olur ve muhtemelen küresel ölçekte açlıktan ölümleri artırır.
Biodiversity makes ecosystems more resilient and ensures their sustainable productivity, and bees are a crucial catalyst in the process of biodiversification. 90% of wild flowering plants depend on animal-mediated pollination, and hundreds of plant species depend upon specialized bee pollination.
Tek bir bitki türlerinin polenlerini taşıyan arı türünün bile kaybolması potansiyel olarak tüm besin zincirinin çökmesine, onlara bağlı böceklerin, kuşların ve memelilerin ölmesine neden olabilir. Biyolojik çeşitlilik beslenmemizin, ilaçlarımızın ve virüs, parazit ve patojenlerle mücadele etme gücümüzün temel taşıdır. Biyolojik çeşitliliğe sahip ekosistemin olmayışı insan sağlığını ciddi derecede riske atabilir.
Mevcut çiftçilik ve arazi yönetimi modelleri polen taşıyıcıları artık destekleyemeyecek ölçüde çevreye zarar verirse büyük olasılıkla geniş bir besin zinciri çökecektir. Arıların nesli tükenirse biz de tükenebiliriz.
Arıların azalma krizi halihazırda çok sayıda arı koruma kampanyasını üstlenen birçok hükümet ve enstitüyle dünya genelinde bilinen bir sorundur. Dünya genelinde aktif kampanyalardan bazıları şunlardır:
Elbette, yardımlar bu küresel kampanyalarla bitmiyor ve dünyanın farklı yerlerindeki insanların soruna müdahil olması, arıların kurtarılması konusunda ciddi bir fark yaratabilir. Arı yuvaları oluşturmaktan arı dostu bitkiler ekme ve dikmeye, yapabileceklerinizden bazıları şunlardır:
Kendi arı yuvanızı nasıl yapacağınızı öğrenmek için aşağıdaki videoyu izleyin
Bumblebee Conservation Trust (Yaban Arısı Koruma Vakfı) görevlisi Dr. Richard Comont, arı sayısındaki düşüş konusunda kendisine yönelttiğimiz bazı soruları yanıtladı ve bu sorunla ilgili neler yapabileceğiniz konusundaki uzman görüşlerini bizimle paylaştı.
İnsanlar, günlük yaşamları sırasında bu sorunla ilgili neler yapabilirler? Arılara yardımcı olacak, genel yaşam tarzı veya yaşam alanıyla ilgili herhangi bir püf noktası var mı?
Muhtemelen, insanların günlük yaşamları sırasında yapabilecekleri en büyük katkı arı gördüklerinde bunları kaydederek veya Bumblebee Conservation Trust (Yaban Arısı Koruma Vakfı) BeeWalk (Arı Yürüyüşü) projesi gibi izleme planlarına katılarak hangi türlerin nerelerde yaşadıkları konusundaki bilgimizi artırmaktır.
BeeWalk (Arı Yürüyüşü), insanların bu soruna müdahil olabilmeleri için gerçekten de harika bir fikir. Dünyanın farklı yerlerinde vatandaşlar tarafından gerçekleştirilen başka projeler var mı?
Dünyanın farklı yerlerinde çeşitli izleme planları var. Vahşi arılar için İrlanda National Biodiversity Data Center kurumunun yürüttüğü Yabanarısı İzleme Planı ve ABD'de Xerces Society ve USGS tarafından yürütülen çeşitli çalışmalar mevcut. Bal arıları için dünyanın her yerinde düzinelerce kayıt ve izleme planları mevcut. Her nerede olursanız olun muhtemelen yakınınızda bir yerde bunlardan bir tanesini bulabilirsiniz.
Bahçelerimizi daha arı dostu hale getirmek için ne yapabiliriz?
Bahçeleri daha arı dostu hale getirmek istiyorsanız arı uçuş sezonu (kabaca Mart ile Ekim ayları arası) boyunca arıların hayatta kalması ve çoğalması için yeterli gıdayı sağlayacak polen ve/veya nektar üreten çeşitli çiçekler dikin. Ayrıca, bahçeyle uğraşan kişiler zirai ilaç ve ot ilacı kullanımlarını mümkün olduğunca azaltmalı. Çok sayıda ot harika gıda kaynakları oluşturduğundan geniş spektrumlu zirai ilaçların tümü, arılar gibi hedeflenmeyen türlerin de öldürülmesine neden olabilir.
İnsanların, bahçelerinde arı yuvaları oluşturmak gibi pratik eylemlerde bulunmaları zor mu? Bu bağlamda başka neler yapabilirler?
Çok kolay! En iyi ve en etkili yöntemlerden bir tanesi yalnız arılar için bir yuva yapmaktır. Kabaca güneye bakan bir tahta parçasına delikler açarak işe başlayabilirsiniz. Farklı boyutlarda açacağınız delikler farklı türlerin barınabilmesine imkan tanır ancak 8-10 mm'lik delikler en yaygın türlerin çoğu için en uygun boyuttur. Daha da kolay hale getirmek isterseniz birkaç bambu kamışını birbirine bağlayın ve bunları güneye bakan bir duvara veya çite asın.
Farkındalık yaratmak ve sorunun çözümüne yardımcı olmak için dünyada yeterli çalışmanın yapıldığını düşünüyor musunuz? Daha fazla görmek istediğiniz çalışmalar nelerdir?
Soruna yönelik kamu farkındalığı muhtemelen tüm zamanların en yüksek seviyesinde. Ancak hala yapılması gereken çok fazla iş var. Arı görüldüğünde kaydetmek ve bahçeleri arı dostu hale getirmek çok büyük fayda sağlayacak iki ana çalışma ve üstelik bunları herkes yapabilir.
Etkileri tersine çevirebileceğimiz ve düşüşü değiştirebileceğimiz konusunda umudunuz var mı?
Genel olarak iyimserim. Koruma hareketi çok sayıda başarılı sonuç aldı. Örneğin, Büyük Mavi kelebeğin yeniden BK'da görülmesi ve arı sayısındaki düşüşe yönelik mevcut kamu farkındalığının ve belirgin sorunlara yönelik tepkinin arı sayısındaki düşüşü tersine çevirmek ve kırsal kesimlerde arı vızıltısını yeniden canlandırmak için kullanılabileceğini umuyorum.
